In de serie ‘People UNTAGGED’ praten we met individuen over hun gender-identiteit. Het doel is om hun verhaal op een positieve manier te delen. Zodat zij met hun stem anderen inspireren binnen de LGBTQIA+ gemeenschap én daarbuiten.
Dus, ontmoet Johana. Een trans vrouw uit Canada, die onlangs is uitgekomen als trans persoon. Hier vertelt ze over hoe het voor haar is om nu als trans vrouw te leven en welke inzichten ze gaandeweg heeft opgedaan.
Hey Johana! Bedankt dat je tijd voor ons hebt gemaakt, ik denk dat het nu ochtend is in Canada. Kun je beginnen met wat over jezelf te vertellen?
Nou, mijn naam is Johana. Ik heb die naam ongeveer een jaar geleden gekozen (red. 20 oktober). Ik ben opgegroeid in Canada, en een deel van mijn jeugd in de Verenigde Staten. Ik heb ook een tijdje in het buitenland gewoond, in Taiwan en Japan. Nu ben ik 49 jaar oud, en ik kwam uit als Trans op 11 oktober 2021.
Mijn gekozen naam, Johana, is geïnspireerd op een vrije- en ijsduiker. Twee hobby's die heel belangrijk voor me zijn. Vrij direct na mijn coming out ontmoette ik een vriendin die net had besloten dat ze 100 keer in 100 dagen buiten wilde zwemmen - of duiken. Dus elke dag, zonder een dag te missen. Ik besloot dat ik misschien een paar keer per week met haar mee zou doen, niet elke dag. Maar ik wilde absoluut niet in mannen zwemkleding zwemmen. Ik maakte me zorgen over hoe ik eruit zou zien en daarvoor waren de zwempakken van UNTAG gewoon perfect!
Geweldig, zo leuk om te horen! En dus heb je onlangs je coming out als trans persoon gehad, hoe ontwikkelde zich dat?
Ik wist pas vorig jaar dat ik trans was. Maar bijna zodra ik het wist en accepteerde, kwam ik eerst uit bij mijn partner en daarna bij een heleboel andere mensen. Het is heel snel gegaan. Ik heb naar mijn idee bijna niet in de kast geleefd, bij wijze van spreken. Dat verbaasde me, want ik heb wel mijn leven lang nagedacht over gender en trans personen.
Hoe ben je je gaan realiseren dat je een trans persoon bent?
Ik herinner me dat ik op negenjarige leeftijd het psychologieboek van mijn vader las over abnormale geestesaandoeningen. Daarin vond ik het hoofdstuk over transseksualiteit. Ik las erover en ik huiverde toen ik het zag. Ik dacht: ‘oh, dat is vreselijk, ik zou het vreselijk vinden om die ziekte te hebben.’ Omdat het echt een ziekte leek, een aandoening.
Ik heb het afgelopen jaar teruggekeken op mijn leven en het proberen te analyseren. Wat me opvalt is dat ik vaak wenste dat ik als meisje geboren was. Maar op dat moment had dat voor mij niets te maken met trans zijn. Ik zag het als pure fantasie.
Terugkijkend naar tv-programma's en films die ik in de jaren tachtig en negentig zag, werden trans vrouwen meestal neergezet als een monster, een moordenaar. Of gewoon als iemand die angstaanjagend en gevaarlijk is, en nog steeds erg op een man lijkt. Trans mensen zijn al decennia lang inspiratie voor kunstenaars, maar worden helemaal niet als echte mensen behandeld.
Deze mensen worden inderdaad vaak niet goed neergezet. Wordt het beter?
Weet je, ik bracht die jaren niet door met denken dat trans mensen vreselijk slecht werden neergezet. Nu zou ik daar misschien kritischer naar kijken. In plaats daarvan was ik altijd zo enthousiast om ze te zien. Ik vond het altijd een zeer diepgaande keuze van de regisseur of de schrijver om een personage trans te maken - zelfs als ze slecht waren of een monster. Voor mij dacht ik altijd: 'oh, dat is diepzinnig, dat is echt goed geschreven!' Haha. En ik dacht nog veel na over die personages. Ik dacht ook nog steeds dat het niets met mij te maken had. Maar ik had veel sympathie voor ze, zelfs als het gewoon clowns of monsters op het scherm waren.
Wat heeft je aan het denken gezet over het feit dat je misschien zelf een trans persoon bent?
In 2015 veranderde alles een beetje, toen de Canadese premier aankondigde dat gender-identiteit beschermd werd in de mensenrechten. Dus in de afgelopen zeven jaar, begon ik te zien hoe dit in praktijk uitpakte. Er waren twee mensen die ik echt op de voet volgde. De ene was een computerprogrammeur, die als trans naar buiten kwam op hun sociale media. De tweede persoon is een spelontwerper die ik echt geweldig vind: Avery Alder. Ook zij kwam uit de kast als trans. Dit toonde me hoe trans mensen eruit zien. Hoe er veel meer variatie is in de expressie van gender, en dat het niet bijvoorbeeld alleen maar drag is.
En in 2020 (red. tijdens de Covid-19 pandemie) hadden we allemaal veel tijd om na te denken, haha. Ik begon veel computerspelletjes te spelen. Eén daarvan was een rollenspel genaamd Conan, waarbij je gewoon in een persoonlijk verhaal kon duiken.
Ik besloot naar een driedaagse workshop te gaan over game design, geleid door de vrouw waar ik het eerder over had, Avery Alder. Zodra ik daar aankwam, besefte ik dat ik helemaal geen interesse had in game design! Ik ging er alleen heen omdat ik wist dat er zoveel trans personen zouden zijn en ik met iedereen wilde praten. Ik herinner me dat ik op die workshop alleen maar met verschillende mensen heb gepraat.
Daar besefte ik dat ik liever al die vreselijke dingen was die ik de afgelopen 40 jaar van mijn leven op tv had gezien. Ik was liever één van die dingen, dan nog een dag een man te zijn. Ik dacht: ‘oh, ik zal lelijk zijn, ik zal zielig zijn, mensen zullen van me gruwen en ik zal door zoveel mensen in het algemeen worden afgewezen. Of ik kan leven als een man en geaccepteerd worden.’ Voor mij was het geen keuze. Het enige wat nodig was, was dat iemand me de juiste vragen stelde en dat ik eerlijk antwoordde.
Ik ben nu 49 jaar oud en voor het eerst in mijn leven heb ik het gevoel dat ik mijn hele leven nog voor me heb. Ik voel me echt op mijn gemak. En toch vallen veel van de dingen in mijn leven die ik heb opgebouwd nu uit elkaar. Ik heb in zekere mate mijn familie verloren. Maar ik zal altijd de ouder, de moeder van mijn kinderen zijn.
Ik heb ook vrienden en familie die gender heel onbelangrijk vinden. Mijn zus is een cis-vrouw die zich altijd als vrouw heeft geïdentificeerd, maar niet per se heel sterk. Mijn moeder is net zo. Dus ze kijken naar me en vragen zich af: ‘Wat doet het ertoe? Waarom doe je deze dingen? Waarom zou je je anders kleden? Waarom zou je iets doen? Het is gewoon niet zo belangrijk.’ Ik kan alleen maar zeggen: dat is hun ervaring. Voor mij is het belangrijk genoeg. De manier waarop ik me kleed, de manier waarop ik me presenteer, de manier waarop mensen me aanspreken verandert alles aan hoe ik in de wereld sta - met andere mensen en als ik alleen ben. Ik voel me mooi, zelfs als ik alleen in het bos ben, zelfs als de veranderingen aan mijn lichaam heel klein zijn. En dat is iets heel persoonlijks.
Dus, kun je zeggen dat praten met mensen op deze game bijeenkomst is wat je ertoe bracht om uit te komen als trans persoon?
Ik denk dat die conventie destijds alles was wat nodig was om een laatste, zeer dunne barrière naar zelfkennis en acceptatie te doorbreken. In de aanloop ernaar toe gingen de veranderingen steeds sneller. Trans mensen gebruiken het woord ‘ei’: ze zeggen dat een ‘ei’ iemand is die trans is maar het nog niet weet of accepteert. Dat vind ik een lieve uitdrukking. Door naar dat evenement te gaan, kreeg ik een omgeving met genoeg liefde en acceptatie om deze zeer dunne barrière, die al bijna was doorbroken, weg te vegen. Ik had nog maar één zetje nodig om te beseffen dat dingen die ik al in mijn fantasie had geaccepteerd, echt waren.
Kun je me iets vertellen waar je nu trots op bent?
Goh, ik denk dat het gene waar ik het meest trots op ben - ik weet niet of trots het juiste woord is - maar dit is een soort nieuwe manier van zijn voor mij. Ik voel me oprecht bij mensen! Als ik vragen van mensen beantwoord, als iemand me vraagt hoe het met me gaat of wat ik doe, heb ik eindelijk het gevoel dat ik eerlijk antwoord geef. Dat is iets wat ik mijn hele leven nooit gevoeld heb. Het was niet zo dat ik het gevoel had dat ik loog of mensen voor de gek hield. Ik voelde gewoon dat zulke vragen eigenlijk onmogelijk eerlijk te beantwoorden zijn, en ik nam aan dat iedereen dingen verzint om een persoonlijkheid te vormen. Dus het voelde niet echt, niet eerlijk, en ik voel me nu veel eerlijker. Het verandert hoe het voelt om nieuwe mensen te ontmoeten en het verandert de relaties die ik al heb. Ik kan mensen in de ogen kijken op een manier die ik eerder niet kon. Ik weet niet of het trots is, maar eerder pure vreugde om zo anders te leven. Ik denk dat dat het is.
Ja, dat klinkt logisch. En wat hoop je dat de toekomst voor je in petto heeft?
Ik zie nog veel ruimte voor groei en ontwikkeling. Er zijn nog steeds rommelige delen van het leven waar ik nu doorheen ga. Ik moet mijn relatie met mijn kinderen nog helen. Ik moet hen - en mezelf - verzekeren dat onze band als ouders en kinderen niet verbroken is. Ik zal deel uitmaken van hun leven, mijn hele leven lang.
Maar er zijn ook dingen die te maken hebben met mijn coming-out. Mijn eigen seksualiteit is erg onduidelijk. Geslacht is één kant. Geslacht en seksualiteit zijn verbonden maar niet hetzelfde. Ik ben begonnen met daten en dat is een enorme chaos, zeker op 49-jarige leeftijd. Maar het is echt spannend! Ik zie mezelf daarin groeien. Ik ontdek helemaal opnieuw hoe ik met mensen omga, hoe ik intimiteit vind en hoe ik behandeld wil worden. Al die dingen denk ik te gaan leren.
Ik kijk uit naar de voortdurende veranderingen die in mijn leven zullen plaatsvinden. Ik hoop dat ik op een gegeven moment iemand kan zijn waar andere mensen tegenop kunnen kijken. Ik denk dat het jaren zal duren, maar ik wil graag iemand in mijn gemeenschap worden waar mensen van kunnen leren. Ik wil kunnen delen, omdat mensen zoveel met mij gedeeld hebben en me geholpen hebben mezelf te vinden.
"Er is geen goede of verkeerde manier om trans te zijn."
Cool, want wat ik graag zou willen weten, is wat jou steun gaf in moeilijke tijden?
Dat zullen andere mensen zijn, zowel mensen die ik persoonlijk ken als mensen die hun eigen strijd delen op sociale media. Jezelf presenteren aan de hele wereld op sociale media is verwoestend, vaak gevaarlijk. Er is zoveel wreedheid waar je jezelf aan blootstelt. Maar het is ook een ongelooflijke daad van liefde! Zelfliefde en liefde voor anderen. Dat doet me echt veel. Als ik echt dappere trans mensen dingen zie schrijven op sociale media, of hun strijd zie delen op persoonlijke blogs en websites, geeft me dat moed. Keer op keer. Ook al heb ik het gevoel dat wat ze zichzelf aandoen echt schadelijk is. Soms wou ik dat ze zouden stoppen, voor hun eigen bestwil. Ik weet niet hoe ik dat moet balanceren: zo van "bedankt dat je dit doet, maar ik zou willen dat je het niet deed!".
Is er een boodschap die je wilt meegeven aan mensen, binnen of buiten de gemeenschap, die dit verhaal lezen?
Nou, ik zal beginnen met 'de gemeenschap'. Ik denk dat 'Trans' een gemeenschap is en tegelijkertijd ook absoluut niet. Dit omdat het iets heel persoonlijks is en iets zegt over de manier waarop sommigen van ons geboren worden. Dat gebeurt los van gemeenschappen. Het kan ook heel eenzaam zijn, en het is iets wat je kunt verdringen en ontkennen. Het is oké als iemand dat moet doen. Maar ik denk dat ik dit zou zeggen: als we het werk hebben gedaan om onszelf genoeg te accepteren om er überhaupt voor uit te komen, dan moeten we die houding gebruiken om de verschillen te blijven accepteren, om te accepteren dat verschillende trans personen het anders ervaren. Er is geen goede of verkeerde manier om trans te zijn.
Dat vind ik heel waardevol: er is niet één manier om trans te zijn.
Ik begin mezelf steeds meer filosofisch als non-binair te zien, ook al heb ik er geen belang bij me anders voor te doen dan als femme. Ik denk dat de ervaring van trans-zijn een geschenk is en dat trans-zijn zijn eigen bestemming is. Het is niet alleen het idee van een transitie: sociaal, fysiek, medisch door een operatie of door hormonen, of door niets. Al die dingen zijn beschikbare ervaringen die we als trans persoon kunnen hebben. Het is niet alsof je het ene geslacht was en nu verandert naar het andere geslacht. Dat is een erg binaire manier van denken. Ik denk dat ik moet accepteren dat trans nooit cis zal zijn, ik zal nooit niet trans zijn.
Ik zie mezelf zeker niet als iemand die zich altijd mannelijk wil voordoen. Maar toch, vergeleken met andere mensen zit ik meer in het midden. Voor mij is dat heel mooi om te accepteren, maar niet iedereen die trans is zal dat überhaupt accepteren. Er zijn veel mensen die tegelijkertijd trans zijn en zichzelf heel binair zien. In slechts één kort jaar en de heel erg naïeve inzichten die ik heb gehad, zou ik mensen willen aanmoedigen om toch te zien dat als je jezelf accepteert, je jezelf toch nog meer kunt accepteren.
"Ik denk dat ik moet accepteren dat trans nooit cis zal zijn, ik zal nooit niet trans zijn."
Ja er is een spectrum, je hoeft dan niet dit of dat te zijn.
Ik denk dat dat waarschijnlijk het meest relevante inzicht is dat ik de laatste tijd heb gevoeld. De rest van de wereld heeft een hoop in te halen, wat betreft acceptatie, vriendelijkheid en elkaar gewoon veilig houden.
En zijn er nog andere inzichten die je wilt delen?
Nou, mijn recente korte ervaringen met daten verbazen me. Ik had een periode waarin ik bang was dat ik me om de verkeerde redenen tot mensen aangetrokken voelde. Als iemand zich tot mij aangetrokken voelt vanwege aspecten van mij die nog steeds mannelijk overkomen, beledigt mij dat of maakt mij dat boos? Als een man zich tot mij aangetrokken voelt omdat hij zichzelf als homo ziet, ondermijnt dat mij dan? Na wat ervaring vond ik dat het helemaal niets uitmaakte. Uiteindelijk kun je in elke relatie, als je voorbij verliefdheid en aantrekkingskracht komt en toewerkt naar intimiteit, liefde en begrip, de dingen zien die echt belangrijk zijn. Ik realiseerde me dat, als ik een nieuwe, diepe, intieme, langdurige relatie zou vinden, het me niet zou uitmaken of ze dachten dat ze hetero of homo waren. Wat zou uitmaken, is dat ze van me houden. Dat ze me leerden kennen, wie ik was, en daar volledig en zonder voorbehoud van hielden. Uiteraard moet je volledig geliefd zijn om bij iemand te kunnen zijn.
Elke vorm van 'ik hou van je, maar...' is niet erg gezond.
Precies, dat inzicht is voor mij nieuw, want ik ben pas een maand gescheiden en single. Ik heb maar heel kort gedate, dus ik moet nog veel leren.
Ik ben benieuwd. Ik spreek je over twee jaar, dan doen we een follow-up!
Dat zou echt heel leuk zijn!
