Non-binair
Een non-binair persoon is iemand die zich niet thuis voelt in de binaire gendercategorieën man of vrouw en zich beter voelt bij een andere, niet-binaire, genderidentiteit. Dit uit zich soms in de genderexpressie, door mannelijke en vrouwelijke kenmerken te combineren of net te verwerpen. Genderidentiteit en genderexpressie zijn echter niet per definitie met mekaar verbonden. Je kan iemands genderidentiteit niet altijd aflezen van hun genderexpressie.
Non-binair is een paraplubegrip. Er zijn verschillende termen voor genderidentiteiten die zich buiten het binair gendermodel stellen; “genderqueer”, “gender non-conform”, “agender”, “genderfluïde”, “bigender”,… Deze genderidentiteiten hebben met elkaar gemeen dat ze zich buiten de binaire gendernorm (man-vrouw)bevinden, maar ze verschillen onderling soms subtiel van mekaar.
Aanspreekvormen
Onze Nederlandse taal kent enkel de mannelijke of vrouwelijke aanspreekvorm. De laatste tijd trachten activisten de termen voor non-binaire personen in het Nederlandse taalgebied in te voeren. De huidige binaire voornaamwoorden hij/zij, hem/haar, zijn/haar krijgen gezelschap van die, hen en hun.
Hoe vaak komt gender non-binariteit voor?
Sinds de toenemende aandacht voor “non-binary” binnen het genderspectrum hebben veel mensen die zich vroeger gedwongen voelden tussen “man of vrouw” te kiezen meer vrijheid gekregen. Iemand die vroeger voor transgender werd aangezien maar alleen verlangde naar een gedeeltelijke geslachtsaanpassing kwam vroeger niet in aanmerking voor medische behandeling. Wie de knoop dan toch maar in de richting van medische behandeling doorhakte, diende dan ook ‘all the way’ te gaan. Hierdoor zijn een aantal gender non-binaire personen vroeger ten onrechte als transman of transvrouw bestempeld.
Recent is de wetenschappelijke en klinische aandacht voor de groep sterk toegenomen. Hierdoor is er meer informatie over hoeveel personen in de transgender wereld zich als non-binair identificeren. De twee grootste steekproeven ooit afgenomen bij transgender respondenten geven aan dat ongeveer één op drie van alle transgender personen zichzelf omschrijft als non-binair. In de recentste Belgische studie (Motmans, et al., 2018) identificeerde 22% zich als non-binair of genderqueer.
De leefsituatie van gender non-binaire personen
Het ontbreekt gender non-binaire personen vaak aan rolmodellen, voorbeelden waarmee zij zich kunnen identificeren. Hierdoor is het moeilijk om in zichzelf te blijven geloven en vast te houden aan een keuze voorbij man of vrouw zijn. Zich aanvaard en gewaardeerd voelen door de omgeving is voor elk van ons van groot belang. Het is de smeerolie van onze motor. Onderzoek naar tevredenheid van de genderbevestigende behandeling bij trans personen heeft bijvoorbeeld reeds meerdere malen uitgewezen dat steun van de omgeving van cruciaal belang is. Dit geldt evenzeer, zo niet nog meer, voor gender non-binaire personen. In onze cultuur wordt immers nog vooral gedacht in termen van man OF vrouw, een specifieke tweedeling. Dit kan gender non-binaire personen het gevoel geven dat zij zich niet erkend voelen in hun identiteit tussen man en vrouw in, dat zij zich blijvend in het hokje man of vrouw geduwd voelen.
Non binair en zorg
Dat non-binaire personen geen zorg willen, is een misvatting. De wens tot (gedeeltelijke) lichaamsveranderingen kan net zo goed bij non-binaire personen aanwezig zijn als bij ‘binaire’ trans personen. Zij kunnen echter heel specifieke obstakels ervaren die hun toegang tot zorgcentra bemoeilijkt. Zij zijn vaak onbekend bij of onbegrepen door hulpverleners, wat kan leiden tot een weigering in het verstrekken van transzorg. Het is als hulpverlener dan ook erg belangrijk om hier bewust mee om te gaan en non-binaire personen op maat te benaderen.
Het uiteindelijke doel van welke transitie ook dient er op neer te komen dat men vooral zichzelf kan zijn. Of dat nu mannelijk, vrouwelijk, iets daar tussenin of beide is, is dan in principe van ondergeschikt belang. Zolang men maar het gevoel heeft dat alles klopt, men zich lekker in zijn/haar/hun vel voelt en zich ook gewaardeerd voelt door de ander. Kortom, het cruciale gegeven is dat genderklachten of de genderdysforie verdwijnen en dat je je eigen comfortzone hebt gevonden.