Oedeemvorming

Oedeem is een opeenhoping van vocht in weefsel, leidend tot een zwelling zonder toename van het aantal cellen. Bekende vormen van oedeem zijn de zwelling van de huid bij een reactie op een muggenbeet of brandnetelsteek (urticaria).

Oorzaak van oedeem

De waterhuishouding van ons lichaam is een belangrijk en complex proces dat vele kanten heeft. Functioneert het niet naar behoren dan kunnen problemen ontstaan met de bloeddruk, de zuivering van ons bloed en veel andere essentiële zaken. In feite komt het neer op een balans tussen inname van vocht via voedsel en vloeistoffen (koffie, thee, frisdrank, soep etc.) en uitscheiding via urine, ontlasting, transpiratie en uitgeademde vochtige lucht.

Als deze balans om wat voor reden dan ook niet in orde is, en er minder vloeistof wordt afgescheiden dan ingenomen, ontstaat het verschijnsel oedeem.
De controle over de waterbalans wordt gedeeld met diverse organen, die via het ruggenmerg met elkaar communiceren. Een belangrijke rol is er daarbij voor de hypothalamus, de cerebrale cortex en de nieren. Als er iets mis is met de neurale verbindingen of verkeerde signalen worden doorgegeven, kan de balans verstoord worden. Daarom kan in sommige niet-standaard gevallen de behandeling van oedeem moeilijk zijn.

Oedeem is een begeleidend verschijnsel bij ontstekingsreacties en kan ook optreden bij hartfalen, lever- en nierfunctiestoornissen en stagneren van de bloedafvoer of de lymfeafvoer. Meestal raken de lichaamsdelen die het laagst liggen het eerst merkbaar opgezet - de benen, vooral wreef en enkels.

Ook veel overigens gezonde mensen hebben een merkbare opzwelling van de voeten, vooral als ze ouder zijn, overgewicht hebben, veel lopen of staan, spataders hebben of als het warm is. Dit heeft geen grote betekenis.

Behandeling van oedeem

Als de oorzaak kan worden aangepakt, gaat het met het oedeem ook vaak beter. Vaak kunnen zogenoemde diuretica (plaspillen) verlichting bieden. Maar niet in alle gevallen helpt dit. Men kan steunkousen dragen om pijn en zwelling tegen te gaan.

Bijzondere gevallen van oedeem

Er zijn bij iedere aandoening bijzondere, moeilijk behandelbare gevallen aan te wijzen, die de uitzondering op de regel vormen. Ook bij oedeem is dat het geval. Er zijn mensen, waar enige lichamelijke inspanning al tot een soort oedeem leidt, die niet goed behandelbaar is met diuretica. Zo'n vorm van oedeem is wel eens inspannings-oedeem genoemd. In dergelijke gevallen biedt alleen rust met gestrekte benen en in koele ruimtes enige verlichting, iets wat wel erg de bewegingsvrijheid belemmert.